มดลูกแม่น้ำโขงและปลาแดก ณ บ้านปากยาม อ.ศรีสงคราม จ.นครพนม

1 มี.ค. 2566


วันที่ 11 ธันวาคม 2565 ศูนย์ศึกษาชาติพันธุ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้ศึกษาและลงพื้นที่ ณ บ้านปากยาม เป็นพื้นที่ที่น้ำสงครามมาสบกับแม่น้ำยาม เป็นบ้านที่มีปลาร้าหรือปลาแดกที่มีชื่อเสียง ปลาร้าที่นี่จะใช้เกลือจากลุ่มน้ำสงครามคือ บ้านบ่อเกลือหัวแฮดหมักปลา ในช่วงที่มดลูกแม่น้ำโขงยังไม่แปรแปลี่ยนสูญเสียศักยภาพการผลิตปลาที่หลากหลาย ยายคอน วัย 77 ปี ผู้มีความชำนาญและเป็นผู้ผลิตปลาร้ารายใหญ่ของบ้านปากยามได้เล่าว่า เมื่อก่อน คือ ก่อนปี 2561 ยายเคยทำปลาร้าโดยใช้เกลือจากบ่อเกลือหัวแฮดเป็นตัน ๆ มีไหปลาร้าวางเรียงรายรอบบ้าน ยายรับซื้อปลาจากชาวบ้านทุกคน แล้วมาหมักแยกเป็นไห ๆ ตามชนิดของปลา ปลาร้าที่อร่อยที่สุดคือ ปลาร้าที่ทำมาจากปลาเนื้ออ่อนหรือปลานาง แต่ตอนนี้ไม่มีแล้ว ไหปลาร้าที่เห็นอยู่มีแต่หยากไย่ปกคลุมฝาไห ปีนี้ยายทำปลาร้าได้แค่ไหเดียวผสมปลาทุกชนิดเข้าด้วยกัน

วิถีคนหาปลาและวัฒนธรรมปลาแดก บ้านปากยามได้ใกล้ถึงจุดอวสานแล้ว เมื่อแม่น้ำโขงไม่มีน้ำมากพอที่จะหนุนเสริมไหลเข้าสู่แม่น้ำสงครามดังในอดีต อีกทั้งไม่มีฝนตกในปริมาณมากพอจึงทำให้บ้านปากยามไม่ใช่แหล่งที่เหมาะสมสำหรับปลานานาชนิด วิถีที่เปลี่ยนแปลงไปนี้ทำให้คนหนุ่มสาวในหมู่บ้านนี้เดินทางแสวงหารายได้นอกชุมชน ในยามนี้ บ้านปากยามจึงมีแต่พ่อเฒ่าแม่เฒ่าที่เลี้ยงลูกหลาน เฝ้าบ้าน หาปลา และทำนา


เข้าชม 217 ครั้ง